Паника во ЕУ: Се бараат итни одлуки, Орбан блокира
Европската Унија е навикната на кризи, но следната може да биде најголемата досега.
Додека 27-те лидери на земјите-членки се собираат во четврток во Брисел, сите се свесни дека безбедносниот поредок изграден по 1945 година, кој се потпира на САД, може целосно да пропадне, пишува Политико.
Откако Доналд Трамп се врати во Белата куќа, европските лидери постојано зборуваа за потребата Европа да ја преземе сопствената безбедност и одбрана. Но, иако сите признаваат дека е крајно време зборовите да се претворат во дело, некои веќе стравуваат дека сè може да тргне наопаку.
Францускиот претседател Емануел Макрон повика на „драматично будење“, а идниот германски канцелар Фридрих Мерц рече дека Европа е „пет минути до полноќ“. Но, зад затворени врати, расте нервозата дека настаните напредуваат побрзо отколку што Европа може да продолжи.
„Најлошото сценарио е САД наскоро да склучат договор во кој ги прифаќаат повеќето од барањата на Русија и им кажуваат на Украина и на Европа да го поднесат или да останат без ништо“, рече Малколм Чалмерс, заменик директор на Кралскиот институт за одбранбени студии во Лондон.
Но, стравот не е ограничен само на САД. Некои европски дипломати се плашат и од некои свои колеги. Имено, постои сериозна загриженост дека Виктор Орбан, премиерот на Унгарија, би можел да собере проруски блок и целосно да ги поткопа обидите на ЕУ да најде заеднички одговор.
Има толку многу теми на маса и толку малку единство што самитот лесно може да тргне во сосема погрешна насока. Лидерите ќе разговараат како итно да ги пренасочат парите за да ги зајакнат своите војски, но во исто време мора да покажат дека стојат со Украина. Се очекува да ја потврди својата европска перспектива, но и да најави нови санкции против режимот на Владимир Путин.
Накратко, нема да биде лесно.
„Европа се соочува со сериозна и непосредна закана каква што никој од нас не ја доживеал во животот“, рече претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен во писмото до лидерите. „Иднината на слободна и суверена Украина, но и на безбедна и просперитетна Европа, сега е загрозена“, рече таа.
Поминаа повеќе од три години од почетокот на руската инвазија на Украина, а Трамп има само шест недели од неговиот нов мандат. Но, тој веќе успеа да предизвика потреси во Брисел. Откако Емануел Макрон и британскиот премиер Кир Стармер се обидоа да ги поправат односите со Трамп минатата недела, следеа низа шокови – прво, во петокот пропадна средбата меѓу Трамп и украинскиот претседател Володимир Зеленски во Белата куќа, а потоа Трамп ја прекина американската воена помош за Украина во вторникот.
Иако финансирањето на одбраната досега не беше класична тема на ЕУ, лидерите сега ќе разговараат што може да направи Унијата на ниво на сите земји-членки.
Една од првите теми на самитот ќе биде планот на Урсула фон дер Лајен, објавен во вторник, кој може да и обезбеди на ЕУ до 800 милијарди евра за одбрана во наредните години.
Најконкретниот дел од тој план предвидува ЕУ да земе заем од 150 милијарди евра што потоа ќе им го позајми на земјите-членки за да купат заедничка опрема – од воздушна и ракетна одбрана до артилериски системи, ракети, беспилотни летала и друго оружје.
Европската комисија, исто така, предлага да се релаксираат правилата за јавните финансии за да можат земјите да ги зголемат воените трошоци. Според проценките на фон дер Лајен, доколку секоја земја го зголеми својот воен буџет за 1,5 отсто од БДП во текот на четири години, целата Унија ќе собере околу 650 милијарди евра.
Сето ова, велат европските претставници, е само почеток. Но, прашањето е дали сложената бирократија на ЕУ навистина може да го спроведе ова.
„Фон дер Лајен се обидува да ги земе работите во свои раце, но прашање е дали системот ќе ја следи“, рече еден француски министер.
На маса ќе биде и прашањето за замрзнатите руски средства. Досега се користеше само камата за руските средства во вредност од околу 200 милијарди евра, но се повеќе земји, вклучително и Франција, сè поотворено кажуваат дека треба да се достигне и главницата. Противниците предупредуваат дека тоа може да предизвика правни проблеми и финансиски превирања.
Завршната изјава на самитот се очекуваше да го вклучи планот на европската министерка за надворешни работи Каја Калас за испраќање најмалку 1,5 милиони артилериски куршуми во Украина оваа година, како и дополнителна опрема како што се противвоздушни системи, ракети и беспилотни летала.
Сепак, според последниот нацрт на изјавата што ја виде Политико, се бара решение за да се обезбеди продолжување на испораките – бидејќи Унгарија, тврдат официјални лица, засега блокира сè.
Во нацрт-текстот се наведува и дека ЕУ „ќе продолжи да и дава на Украина редовна и предвидлива финансиска поддршка“.
Оваа година за Украина се планирани 30,6 милијарди евра помош – 12,5 милијарди преку механизмот наречен Украински механизам и околу 18 милијарди од заемите од Г7 во рамките на т.н. „Ера на иницијатива“. Во иднина, парите треба да доаѓаат и преку планот „Rearm Europe“, кој Фон дер Лајен го објави во вторникот.
