Свет

Алармот е вклучен на Запад, во сенка на ескалацијата меѓу Израел и Либан, се постави прашањето: „Дали Техеран ја премина црвената линија?“.

Во моментов нема индикации дека Иран ја милитаризира својата нуклеарна програма, но актуелниот конфликт на Блискиот Исток предизвика загриженост дека Техеран конечно може да ја премине „црвената линија“, пишува Форин полиси.

Водечкиот извор за анализа на надворешната политика и меѓународните односи, Форин полиси се осврна на прашањето како Иран би се однесувал доколку стане нуклеарна сила. Експертите имаат различни мислења за тоа.

Историчарот Бернард Луис во 2006 година изјави дека Иран ќе изврши нуклеарен напад врз Израел. За Луис, иранските лидери беа ирационални, „луди мула“ кои не можеа да се одвратат од овој план поради нивниот апокалиптичен поглед на светот. Политикологот Кенет Н. Валц во написот од 2012 година во списанието Форин аферс тврди дека стравувањата од иранска нуклеарна бомба се „многу претерани“. Доколку иранските лидери го имаа ова оружје, тие би постапувале повнимателно, смета Валц. Според Валц, иранските лидери се рационални актери заинтересирани само за нивниот сопствен опстанок. Валц, исто така, тврдеше дека Иран со нуклеарно оружје ќе донесе стабилност на Блискиот Исток со тоа што ќе го направи Иран побезбеден.

Според Форин полиси, реалноста лежи некаде помеѓу оптимизмот на Валц и неточната проценка на Луис. Иранското раководство досега покажа конзистентна шема на рационално пресметување кога станува збор за стратешките одлуки, вклучително и нуклеарната програма. На пример, кога САД го нападнаа Ирак во 2003 година, иранските лидери оценија дека обидите за ширење на оружјето може да го стават Иран на листата на цели на САД, па затоа ги намалија напорите за милитаризација на земјата. Извештајот на Меѓународната агенција за атомска енергија од 2011 година го потврди „прагматизмот“ на Иран. Агенцијата заклучи таа година дека поради зголемената загриженост за меѓународната безбедносна ситуација во Ирак и соседните земји, Иран престана да работи на нуклеарно оружје на крајот на 2003 година.

Сепак, рационалноста на иранското раководство не значи пацифизам, потсетува ФП. Со обезбедување на својот опстанок, нуклеарно вооружениот Иран би дејствувал со поголема доверба на меѓународната сцена и би можел да постави нови предизвици за регионалната безбедност. Нуклеарниот арсенал – дури и скромен – драматично би ја зголемил способноста на Иран да се воздржува во Персискиот Залив. Овој морски пат е клучен за националната безбедност на Иран. Шах Пахлави зборуваше за ова уште во седумдесеттите години, а раководството на Исламската Република ја дели оваа стратешка позиција. Поранешниот министер за надворешни работи Мохамед Џавад Зариф еднаш рече дека секое „странско присуство во Персискиот Залив по дефиниција е извор на несигурност за Иран“. Затоа, не е изненадувачки што иранските сили често се судрија со бродовите на американската морнарица „во нивниот сопствен двор“, нагласувајќи го противењето на Техеран на какво било странско воено присуство во регионот.

Со средствата за нуклеарно одвраќање, Иран би можел порешително да ги поттикне своите територијални претензии, како што е принудувањето на Обединетите Арапски Емирати да се откажат од спорот за островите Тунба и Абу Муса, а исто така може полесно да го загрози меѓународниот поморство доколку иранските интереси се се закани, пишува ФП. Понатаму, нуклеарното оружје ќе му овозможи на Иран со поголема самодоверба да се спротивстави на американските и другите странски сили во Персискиот Залив, бидејќи заканата од нуклеарна ескалација може да спречи воена одмазда.

Односите на Иран со Израел остануваат крајно непријателски. Сепак, и покрај острата реторика, иранското раководство е свесно за конвенционалната воена супериорност и нуклеарна предност на Израел, пишува ФП. Кога Израел ја нападна иранската дипломатска мисија во Дамаск во април, убивајќи ирански воен командант, Иран одговори со лансирање на неколку стотици балистички ракети и беспилотни летала. Сепак, тој намерно ја минимизираше израелската одмазда, чија цел беше систем за противвоздушна одбрана во близина на градот Исфахан, со цел да се избегне поширок конфликт со Израел и, следствено, со САД.

Нуклеарно вооружен Иран значително ќе ја преобликува оваа динамика, смета ФП. Нуклеарното оружје може да го скрши долгогодишниот монопол на Израел, значително да ја зголеми позицијата на Иран во регионот. Во исто време, тоа би можело да го влоши сегашниот конфликт со низок интензитет меѓу двете држави, бидејќи двете земји би можеле да се потпрат на своите нуклеарни арсенали за да се заштитат од конвенционалната ескалација“, оценува ФП.

Нуклеарното оружје ќе ги зајакне односите на Иран со неговите сојузници и поддржувачи во регионот, особено со Хезболах, кој се смета за еден од столбовите на одбранбената стратегија на Иран. Ова не значи дека Иран би отстапил нуклеарна технологија, бидејќи тоа би можело да ја зголеми можноста за користење нуклеарно оружје, а со тоа да ја загрози сопствената безбедност. Сепак, нуклеарното оружје може да ги намали ризиците и трошоците поврзани со поддршката на овие групи, бидејќи странските сили дополнително би биле обесхрабрени да ја спречат иранската поддршка за таквите групи.

На почеток