Со потекло од Балканот, најмладиот претседател на Чиле
Латинска Америка долго време е сцена на политички судири меѓу социјалистичките и десничарските групи од Бразил до Венецуела и Куба. Но, низ целиот регион, политичката борба се повеќе се пресели во област каде што нетрадиционалните леви и десничарски групи се соочуваат една со друга.
Во Чиле, тоа беше очигледно со изборот на Габриел Бориќ, кандидатот на левичарската алијанса Апруебо Дигнидад (Одобри достоинство), за претседател на земјата. Тој ќе биде најмладиот претседател на Чиле.
Изборот на Бориќ на највисокото место во земјата не е чин на доаѓањето на власт на левицата. Во Чиле, се чинеше дека традиционалната Социјалистичка партија колабира пред лицето на новиот Апруебо Дигнидад – сојуз на левичарски групи како Комунистичката партија и групата за социјална конвергенција на Бориќ, екстремно левичарска политичка платформа.
На овие избори беше екстремната левица наспроти екстремната десница – Бориќ се соочи со Хозе Антонио Каст, основачот и лидерот на крајно десничарската Републиканска партија. Но, по изборите двете страни спогодбено ги прифатија резултатите.
„Не е важно дали сте го направиле тоа за мене или за мојот противник, важно е што го направивте тоа, бевте присутни, ја покажавте својата посветеност на оваа земја што припаѓа на секој од вас“, рече Бориќ по неговата победа.
„Од денес тој е избран претседател на Чиле и ја заслужува сета наша почит и конструктивна соработка. Чиле е секогаш на прво место“, рече противкандидатот на Бориќ, Хозе Антонио Каст.
35-годишниот Бориќ, кој дури оваа година доби право да се кандидира за претседател, брзо се издигна од студентски лидер во национален лидер. Неговиот подем може да се припише на растечкото антикапиталистичко партнерство меѓу левичарските групи и неговите преговарачки вештини за време на протестите во 2019 година меѓу десничарската влада и демонстрантите.
Бориќ се појави без вратоврска и јакна откако беше избран во чилеанскиот парламент за независен пратеник во 2013 година, опишувајќи го таквиот кодекс на облекување како „алатка на елитата“. Но, Бориќ, чиј татко е инженер во нафтена компанија, исто така разбира како да разговара со елитите.
Неговото посредување меѓу левичарските демонстранти и владата помогна да се отвори патот за политички договор за одржување референдум во 2022 година за промена на сегашниот устав на земјата. Тој устав беше направен од поранешниот режим на Аугусто Пиноче, десничарски диктатор поддржан од Америка, кој се залагаше за економијата на слободниот пазар на Чикаго Бојс.
Додека американскиот модел на Пиноче го направи Чиле една од најбогатите економии во Латинска Америка, тој ги остави средната класа и луѓето од пониската класа финансиски нестабилни, што доведе до широки протести во 2019 година и ги разниша политичките основи на земјата.
Бориќ, чие потекло е од турбулентниот европски Балкан, беше водач на протестите за време на антивладините протести во 2019 година. Неговата платформа бараше широк јавен здравствен систем и подобар пристап до образованието, повикувајќи на крај на економскиот систем на Пиноче, за кој тие веруваа дека ги фаворизира елитите во земјата.
„Ако Чиле беше лулка на неолиберализмот, тоа ќе биде и негов гроб“, рече Бориќ за време на говорот оваа година. „Не плашете се од младите кои сакаат да го променат Чиле“, додаде тој.
Соочени со насилните демонстрации, во кои загинаа најмалку 30 луѓе, претседателот милијардер во заминување Себастијан Пинера постигна договор за одржување референдум за новиот устав. Во тој процес, Бориќ раскина со некои од неговите тврдокорни сојузници за да најде заеднички јазик со Пинера.
Од 2019 година, Бориќ се води високо над таа платформа барајќи нов устав за да се обезбеди поголема еднаквост со наметнување покачени даноци врз богатите. Неговата неделна победа се чини дека докажува дека тој е и талентиран лидер прифатен дури и од неговите бесни противници и некој чија економска програма е поддржана од мнозинството Чилеанци.
„Чилеанците дадоа пример за демократија, вие бевте дел од тоа, ви честитам“, рече Пинера, фалејќи го раководството на Бориќ.
Со неговиот избор на челната функција, Бориќ ќе мора да ги исполни своите ветувања кон својата лута база, која очекува да ги види плодовите на економската правда.
Тоа нема да биде лесна задача во земја каде што странските инвестиции долго време беа една од движечките сили на чилеанскиот раст поради нејзиниот модел на слободна трговија под центристичка власт. Одејќи кон изборите, Бориќ, нецентристички политичар, веќе ублажи некои од неговите ветувања, како што е улогата на државата во економскиот сектор на земјата.
„Сметајте на мене да го обединам Чиле, а не да го делам. Во мојата влада никој нема да го ризикува она што го постигнавме“, рече помирувачкиот Бориќ.
Но, многу обични луѓе лути поради зголемените трошоци за живот, кои ги гледаат како резултат на неолиберално ориентираната политика на земјата, бараат итни мерки од Бориќ за да им го направи животот подобар и полесен.
Бориќ се обидува да спроведе поширока политичка агенда која не се однесува само на економската правда, туку и на обезбедување права за домородните луѓе, хомосексуалците и другите маргинализирани групи.
„Неговата програма е визија на левицата од 21 век. Тоа не е традиционална левица. Тој претставува предизвик за постарата хиерархија“, вели Џенифер Прибл, политиколог и експерт за Латинска Америка од Универзитетот во Ричмонд.
Тој неодамна се чинеше дека се дистанцира од некои од крајно левичарските позиции во однос на Венецуела и Никарагва, каде владеат левичарски лидери со наводни авторитарни тенденции, нудејќи критики за тие влади.
Но, ако тој премногу остро ги ублажи своите позиции, неговите жестоки поддржувачи би можеле да се свртат против него, предупредуваат аналитичарите.
