Проектот што со месеци го потресуваше Белград заврши со неочекуван пресврт: приватната инвестициска фирма „Афинити партнерс“ на Џаред Кушнер, зетот на американскиот претседател Доналд Трамп, соопшти дека се повлекува од планот за купување на зградата на Генералштабот. Од фирмата за „Волстрит џурнал“ велат дека одлуката е донесена „од почит кон народот на Србија и градот Белград“, бидејќи, како што наведуваат, големите проекти треба да обединуваат, а не да предизвикуваат поделби.
„Од почит кон народот на Србија и градот Белград, ја повлекуваме нашата апликација и се повлекуваме во овој момент“, изјави портпаролот на фирмата, пренесуваат српските медиуми.
Повлекувањето доаѓа во момент кога случајот со Генералштабот стана предмет на кривична постапка: Обвинителството за организиран криминал поднесе обвинение против министерот за култура Никола Селаковиќ и уште тројца лица. „Волстрит џурнал“ потсетува дека Кушнер работел на проектот повеќе од две години, но дека тој станал „сè поконтроверзен“ поради постапките што ги презела власта.
Кризата започна откако администрацијата на претседателот Александар Вучиќ се обиде да ја укине заштитата на културното наследство од комплексот на поранешниот Генералштаб, за да може просторот да му биде префрлен на Кушнеровиот инвеститор. Обвинителството реагираше, отворајќи истрага за фалсификување документи и апсејќи еден службеник. Како одговор, владејачката партија во Собранието со две брзи одлуки ги избриша заштитните статуси од оваа и од повеќе стари згради, потег што критичарите го оценија како неуставен и коруптивен.
Опозицијата тврдеше дека државниот врв се обидува да му се додвори на Вашингтон. „Ова го нарекувате инвестиција, ние го нарекуваме велепредавство“, изјави пратеничката Мариника Тепиќ. Студентски протести, маршеви и најави за блокади и окупација на просторот дополнително го зголемија јавниот притисок.
Во понеделникот, специјалниот обвинител соопшти дека поднел обвинение против Селаковиќ и уште три лица поради злоупотреба на службената должност и фалсификување документи поврзани со проектот.
Според досега познатите информации, формално е потпишан само еден договор за заедничко инвестирање помеѓу стратешки партнер од САД и Србија. Во нацрт-форма се наоѓаат уште два договори за функционирањето на планираното заедничко вложување, како и предлог за 99-годишен закуп на земјиштето и модел за пренос на акции. Бидејќи документите не се потпишани или објавени, не можат ни да стапат во сила.
Основниот инвестициски договор пропишува неколку причини за раскинување. Првата е неисполнување на т.н. претходни услови, неопходни за основање заедничка фирма. Други можни причини се непочитување на обврските во процесот на формирање на друштвото или неспособност страните да склучат договор за закуп и да го регистрираат во катастарот. Бидејќи во случајот не е постигнато ниту отворање на заедничка компанија ниту издавање под закуп на земјиштето – делумно поради нерешените оптоварувања на парцелите – договорот може да се раскине исклучиво поради неисполнети претходни услови.
Интересно е што договорот предвидува дека само стратешкиот партнер може да го раскине договорот во таква ситуација. Србија, пак, има обврска во рок од пет дена од приемот на писменото известување да му ги надомести трошоците за раскинување: трансакциски трошоци плус еден милион евра. Стратешкиот партнер може да бара компензација и доколку државата прекрши некоја од дадените гаранции или ако гаранцијата се покаже како неточна и предизвикала загуба.
Гаранциите се однесуваат на тоа дека земјиштето е навистина државно, дека не е оптоварено со реституциски или други права, дека даноците се платени – прашања што се директно поврзани со сомневањата дека укинувањето на заштитата за Генералштабот било направено со документ изработен надвор од законската постапка. Дали е така, ќе покаже текот на истрагата.
