Новата американска Стратегија за национална безбедност, потпишана од претседателот Доналд Трамп, јасно укажува на пренасочување кон строго дефинирани американски приоритети, при што Западниот Балкан се споменува само маргинално, пренесува Дојче веле.
Претседателката на Атлантскиот совет во БиХ, професорката Дијана Гупта, наведува дека документот недвосмислено ја поставува тезата „Америка на прво место“, со фокус на националната безбедност, економијата, борбата против криминалните картели и миграциите.
„Соединетите Американски Држави низ историјата му помогнале на голем дел од светот, но тоа често не било доволно вреднувано. Доналд Трамп сака другите да почувствуваат што значи кога Америка пред сè се грижи за себе и за своите граѓани“, изјави Гупта за Дојче веле.
Според неа, спречувањето на конфликтите во Украина и на Блискиот Исток останува врвен приоритет, додека партнерството со Европа нема да биде доведено во прашање. „Во свет со повеќе центри на моќ, безбедноста е најважна, а интересите на ЕУ и САД се длабоко испреплетени“, истакнува таа.
Западниот Балкан на маргините на стратегијата
Војниот аналитичар Хамза Вишта нагласува дека регионот се појавува речиси исклучиво во контекст на односите меѓу Србија и Косово. „Ниту БиХ, ниту регионот во целина немаат значајна улога во документот. Главниот фокус е насочен кон американските интереси во западната хемисфера“, наведува тој.
И покрај тоа, стратегијата испраќа важна порака: САД можеби не се подготвени да интервенираат како во минатото, но остануваат спремни да стабилизираат средини каде што има потенцијал за сериозни американски инвестиции.
„Доколку се создадат услови за влез на американски капитал во БиХ, тоа подразбира и подготвеност да се заштитат тие вложувања – секако на места каде интересите на партнерите се совпаѓаат со интересите на САД“, објаснува Вишта.
Тој додава дека БиХ треба да сфати: колку се посилни односите со Америка и колку е поотворена економијата, толку е постабилен безбедносниот амбиент. Како примери ги наведува јужната гасна интерконекција и можностите за соработка во наменската индустрија.
Геополитичка важност и европски интеграции
Гупта посочува дека Западниот Балкан мора цврсто да остане на курсот кон НАТО и Европската Унија. „Регионот нема реална перспектива надвор од евроатлантските процеси. Балканот е премногу важен за да биде оставен на маргините. Интеграцијата е предуслов за стабилност, развој и демократски напредок“, истакнува таа.
Таа предупредува дека БиХ е политички сложена држава со тешко постигнување консензус. „БиХ е како во политички кружен тек. Без силна поддршка од САД и ЕУ тешко може да се направи исчекор. Затоа е неопходно градење компромис и одржување на мирот“, додава Гупта.
Воено-политичкиот аналитичар Недџад Ахатовиќ смета дека промената на американскиот пристап кон проширувањето на НАТО дополнително го усложнува патот на земјите од регионот кон членство. Според него, тоа отвора простор за јакнење на влијанието на Турција и Русија, додека Кина веќе е значаен фактор во регионот.
„Србија е најголемиот купувач на руско и кинеско оружје, а воедно ги продлабочува и економските врски со Пекинг“, посочува Ахатовиќ.
Американската улога во БиХ останува клучна
Безбедносниот експерт Владимир Вучковиќ уверува дека САД нема да се повлечат од БиХ. „Дејтонскиот договор е еден од најзначајните надворешнополитички успеси на САД. Вашингтон нема да се откаже од него“, рече тој.
Вучковиќ појаснува дека забелешките на САД за издвојувањето средства за одбрана во рамки на НАТО се внатрешно прашање на Алијансата и не претставуваат директна закана за Балканот. Независно од тоа кога и дали БиХ ќе стане дел од НАТО, важно е да остане на патот кон Европската Унија.
Тој ја нагласи и важноста на мисијата Еуфор Алтеа, оценувајќи дека таа и понатаму е подготвена да одговори на сите безбедносни предизвици.
Пониски очекувања, поголема одговорност
Иако новата стратегија посветува малку внимание на регионот, експертите сметаат дека пораката е јасна: САД ќе бидат присутни таму каде што има сигурни институции и јасен економски интерес.
За БиХ тоа значи помалку очекувања од надворешни актери и повеќе напори за зајакнување на внатрешниот политички дијалог и односите со Вашингтон и Брисел.
„Каде што се вложуваат американски средства, САД нема да дозволат тие да бидат загрозени“, заклучува Хамза Вишта.
