Како може Европа да се одбрани од Русија без Америка?
САД го носат убедливо најголемиот дел од трошоците за финансирање на НАТО, воен сојуз кој обединува 32 земји. Европската безбедност зависи и од американските војници и нивното оружје – првенствено од специјалните воени способности што Европејците сè уште ги немаат на располагање. На пример, во однос на воздушен транспорт на тенкови или војници, но и сателитско извидување и надзор.
За Европејците да можат да се бранат од Русија без американска поддршка, ќе бидат потребни дополнителни 250 милијарди евра годишно (покрај постојните трошоци за одбрана и вооружување), според бриселскиот тинк-тенк „Бројгел“ и Килскиот институт за светска економија. Поточно, ова вклучува околу 50 бригади со вкупно 300.000 војници и 3.400 нови тенкови. За споредба: испраќањето на една нова бригада во Литванија (со околу 5.000 војници) го доведе германскиот Бундесвер на работ на постоечките капацитети, пишува Дојче веле.
Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен го претстави „Планот за повторно вооружување на Европа“ вреден стотици милијарди евра овој вторник (4 март), пред кризниот самит на ЕУ за Украина. Планот вклучува олеснување на правилата за задолжување, како и стимулации за зголемување на трошоците за одбрана, рече фон дер Лајен во Брисел. Таа процени дека на тој начин ЕУ може да мобилизира „речиси 800 милијарди евра“.
Една од ставките треба да биде нов фонд, вреден 150 милијарди евра, за зголемување на одбранбените инвестиции во ЕУ, вклучително и воената помош за Украина. Покрај тоа, фон дер Лајен смета и на приватен капитал и на дополнителни средства од Европската инвестициска банка.
Овој план на претседателот на Европската комисија мора да биде одобрен од земјите-членки на ЕУ.
Урсула фон дер Лајен предлага „омекнување“ на строгите правила за максималниот износ на националниот долг, дефиниран со Договорот од Мастрихт. Ова конкретно би значело дека националните влади би можеле да инвестираат дополнителни милијарди евра во тенкови, борбени авиони или муниција без овие инвестиции да се сметаат за дозволениот дефицит пропишан со Договорот од Мастрихт. Сојузниот канцелар Олаф Шолц го поддржува овој предлог, кој е во согласност со прокламираниот германски став дека одбраната треба да остане во надлежност на националните власти, односно дека трошоците за вооружување треба да се финансираат од буџетите на земјите-членки.
Со цел да се забрза безбедносната соработка во Европа, бриселскиот тинк-тенк European Policy Centre (EPC) сугерира дека 27-те земји на ЕУ не треба да се трудат премногу да донесат едногласни заклучоци, туку наместо тоа, оние земји кои сакаат да го сторат тоа треба побрзо да напредуваат. Во оваа „коалиција на волните“, се наведува, треба да се вклучат и земји кои моментално не се членки на Унијата, како Велика Британија или Норвешка. Овие земји би уплаќале пари во заеднички фонд (Европски фонд за финансирање на безбедноста), а со заедничките средства, како што понатаму се наведува, би можел да се постигне „финансиски ефект на потпора“, т.е. да се задолжи многу повеќе со заеднички напори отколку што би било можно со збир на поединечни капацитети.
Франција, Шпанија и Грција сакаат европското вооружување да се плаќа со заеднички европски заеми, што, како што велат, би помогнало да се избегне дополнително оптоварување на нивните и онака презадолжени национални буџети. Пред сè, францускиот претседател Емануел Макрон е тој што предлага формирање на европски воен одбранбен фонд, по моделот на фондот на ЕУ за надминување на последиците од управувањето со кризи за време на пандемијата на коронавирус.
Еврообврзници, или еврообврзници, дури и зборот е доволен за да предизвика загриженост кај германскиот министер за финансии. И не е само Германија која е резервирана за идејата и некои други земји кои практикуваат строга буџетска дисциплина имаат слични резерви. Овие земји претпочитаат концепт според кој трошоците за одбрана ќе останат одговорност на националните влади во иднина. Меѓутоа, во тој случај, би било целосно нејасно како земјите како Шпанија или Италија, кои издвојуваат помалку од 1,5 отсто од својот БДП за одбраната, би можеле некогаш да се приближат до прокламираната цел на НАТО од 2 отсто од БДП во иднина, особено кога се гледа во контекст на нивниот (пре)висок национален долг?
Досега заедничките набавки на оружје беа исклучок во ЕУ. А последица на ваквата практика е фактот што во Европа се користат пет пати повеќе различни системи за оружје отколку во САД. Од економска перспектива, многу попаметно би било да се распише тендер за развој на ново оружје, а работата да се даде на концернот кој произведува воена опрема и поднесува најатрактивна понуда. Ако сите армии, на пример, купат однапред договорен модел на тенкови, тогаш производството на поголем број тенкови на крајот би било поевтино (по парче).
Она што изгледа како добра идеја економски често пропаѓа поради националниот егоизам. Министерствата за одбрана досега беа среќни да купуваат системи произведени од домашни фабрики за оружје. Реализацијата на заедничките проекти би доцнела поради комплицираниот процес на усогласување на ставовите. Според мислењето на воените експерти, заедничката набавка е, и покрај сето ова, нешто што има најголем потенцијал за подобро опремување на армијата по поднослива цена.
