европа

Дипломатска напнатост меѓу САД и Европа по санкциите за дигитална „цензура“

Британската влада соопшти дека е „целосно посветена на почитување на правото на слобода на говор“, откако на директорот на Центарот за сузбивање на дигитална омраза, Имран Ахмед, му беше забранет влез во Соединетите Американски Држави. Ахмед е еден од петтемина европски државјани санкционирани од администрацијата на американскиот претседател Доналд Трамп, под обвинение дека водат активности насочени кон ограничување на изразувањето на американските дигитални платформи.Американскиот државен секретар Марко Рубио изјави дека санкционираните лица предводат напори за „присилување на американските платформи да казнуваат ставови со кои тие не се согласуваат“, најавувајќи дека ваквите мерки би можеле да бидат проширени и кон други политичари или функционери.Имран Ахмед, кој доаѓа од Манчестер, е познат по своите блиски врски со високи функционери на британската Лабуристичка партија. Во минатото работел како советник на поранешниот министер за надворешни работи во сенка, Хилари Бен, кој сега ја извршува функцијата министер за Северна Ирска. Центарот за сузбивање на дигитална омраза претходно го водел и Морган МекСвини, актуелен шеф на кабинетот на британскиот премиер Кир Стармер.Портпарол на британската влада порача дека Обединетото Кралство е цврсто определено за заштита на слободата на изразување, но истовремено ја поддржува работата на законите и институциите чија цел е интернетот да биде ослободен од најштетните содржини. Според него, социјалните мрежи не смеат да се користат за ширење содржини поврзани со сексуална злоупотреба на деца, поттикнување омраза и насилство, како и за ширење дезинформации.Независниот британски рецензент за законодавството поврзано со тероризам, Џонатан Хол, оцени дека американските санкции претставуваат „значаен чекор“, нагласувајќи дека вакви мерки вообичаено се резервирани за сериозни прашања од надворешната политика. Тој предупреди дека ваквата одлука може да има застрашувачки ефект врз сите други што активно дебатираат за регулирањето на дигиталниот простор.Во октомври 2024 година, милијардерот Илон Маск јавно го нападна Центарот за сузбивање на дигитална омраза, нарекувајќи го „криминална организација“, на што Ахмед одговори дека ќе продолжи неуморно да ја врши својата работа. Меѓу санкционираните е и Британката Клер Мелфорд, која раководи со Глобалниот индекс за дезинформации.Од американска страна беше порачано дека администрацијата на Трамп нема да толерира, како што ја нарече, „екстериторијалната цензура“. Рубио на социјалните мрежи напиша дека САД ќе се спротивстават на обидите странски актери да влијаат врз слободата на изразување на американските платформи. Заменичката државна секретарка задолжена за јавна дипломатија, Сара Роџерс, додаде дека иако санкционираните лица не се актуелни функционери на Обединетото Кралство или Европската Унија, постојат сознанија дека странски владини актери активно ги таргетираат Соединетите Држави.Покрај Ахмед и Мелфорд, на списокот санкционирани се и поранешниот европски комесар Тиери Бретон, како и Ана-Лена фон Ходенберг и Жозефин Балон од германската невладина организација HateAid. По овој повод, претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен и претседателот на Европскиот совет Антонио Кошта порачаа дека Европската Унија ќе ја брани слободата на говорот, оценувајќи ја одлуката на Вашингтон како неприфатлива меѓу сојузници и партнери.Францускиот претседател Емануел Макрон остро ги осуди санкциите, обвинувајќи ги Соединетите Држави за застрашување и притисок со цел поткопување на европскиот дигитален суверенитет. Тој нагласи дека правилата за дигиталниот простор на Европската Унија не се носат надвор од Европа и дека заедно со Европската комисија и европските партнери, Франција ќе продолжи да ја брани регулаторната автономија на Унијата.

Свет | пред 15 часа

Трамп зборува за мир, разузнавачите предупредуваат на нова закана за Европа

Американските разузнавачки служби предупредуваат дека рускиот претседател Владимир Путин има намера целосно да ја заземе Украина и да ја прошири својата контрола и врз делови од Европа кои во минатото биле дел од Советскиот Сојуз, и покрај тековните разговори за можен мировен договор.Според информации од шест извори запознаени со американските разузнавачки проценки, воените и политичките цели на Путин остануваат непроменети, што е во директна спротивност со изјавите на американскиот претседател Доналд Трамп и неговиот преговарачки тим, кои тврдат дека Москва е подготвена за завршување на конфликтот, пишува „Ројтерс“.Најновите извештаи, од кои последниот датира од крајот на септември, се во спротивност и со тврдењата на самиот Путин, кој неодамна изјави дека Русија не претставува закана за Европа.Американските проценки, кои се конзистентни уште од почетокот на руската инвазија во 2022 година, се совпаѓаат и со ставовите на европските лидери. Тие сметаат дека крајната цел на Кремљ е целосна контрола врз Украина, но и влијание врз територии на поранешниот советски блок, вклучително и одредени земји членки на НАТО.„Разузнавачките податоци отсекогаш укажуваа дека Путин сака повеќе“, изјави за „Ројтерс“ демократскиот конгресмен Мајк Квигли, член на Комитетот за разузнавање во Претставничкиот дом.„Европејците се убедени во тоа. Полјаците се апсолутно убедени. Балтичките држави сметаат дека тие се први на удар.“Во моментов, Русија контролира околу 20 проценти од украинската територија. Путин ги смета четирите анектирани региони – Луганск, Доњецк, Запорожје и Херсон, како и Крим, за дел од Руската Федерација.Во рамки на предложениот мировен план, претседателот Трамп врши притисок врз Киев да ги повлече своите сили од мал дел од Доњецк што сè уште е под украинска контрола – барање кое украинскиот претседател Володимир Зеленски и мнозинството граѓани на Украина категорично го отфрлаат.Од Белата куќа, пак, тврдат дека е постигнат значителен напредок.„Претседателскиот тим постигна огромен исчекор кон завршување на војната“, изјави неименуван американски функционер, додавајќи дека Трамп смета оти мировниот договор е „поблиску од кога било“.Во мировните напори се вклучени и блиски луѓе на Трамп – неговиот зет Џаред Кушнер и пријателот и бизнисмен Стив Виткоф, кои со недели водат преговори за мировен план од 20 точки со украински, руски и европски претставници.Кушнер и Виткоф вчера се сретнале со украински преговарачи во Мајами, а за време на викендот се очекуваат разговори и со руска делегација.На состанокот во Берлин во понеделникот, според дипломатски извори, бил постигнат широк консензус за силни безбедносни гаранции за Украина, поддржани од САД. Планот предвидува распоредување претежно европски сили во Украина и соседните земји, далеку од линијата на фронтот, како и американска разузнавачка поддршка и воздушни патроли над украинска територија.И покрај дипломатските активности, клучните разлики меѓу страните остануваат длабоки. Еден од предлозите предвидува ограничување на украинската армија на 800.000 војници, додека Русија бара значително помал број – на што, според извори, американската страна е подготвена да разговара.Сè уште не е јасно дали безбедносните гаранции би биле условени со територијални отстапки од Украина. Зеленски во четвртокот изрази сериозна резерва:„Постои едно клучно прашање на кое сè уште немам одговор: што конкретно ќе направат овие безбедносни гаранции?“На својата годишна прес-конференција, Владимир Путин не понуди компромиси, иако изјави дека е подготвен да разговара за мир. Тој инсистираше дека неговите услови мора да бидат исполнети и тврдеше дека руските сили годинава напредувале за 6.000 квадратни километри.Дури и дел од функционерите во администрацијата на Трамп јавно признаваат дека постои сомнеж во подготвеноста на Путин да се откаже од првичните цели.„Не знам дали Путин навистина сака договор или сака да ја освои целата земја. Тоа се работи што самиот јавно ги кажал“, изјави американскиот државен секретар Марко Рубио.„Знаеме што сакаа да постигнат на почетокот на војната – тие цели сè уште не се реализирани.“

Свет | пред 5 дена

Воцaп и Вибер се најчестите ВИ алатки што ги користат Македонците: Норвешка, Данска и Швајцарија вештачката интелигенција ја користат за работа

Комуникацијата е најчестата причина поради која граѓаните во Македонија се свртуваат кон алатките за генеративна вештачка интелигенција: дури 86 проценти од испитаниците во анкетата на „Евростат“ изјавиле дека ги користат за телефонски разговори и видеоповици. Осумдесет проценти навеле употреба на „Воцaп“, „Вибер“, „Месинџер“ и други алатки, а 41 отсто ги користат за испраќање и примање пораки.Истражувањето покажува и значајна употреба на ВИ за информативни цели – 62 проценти читаат вести и други содржини преку овие алатки, 43 проценти бараат здравствени информации, додека 34 проценти пребаруваат податоци за добра и услуги.Според податоците за 2025 година, генеративна вештачка интелигенција користеле 22 проценти од македонските граѓани на возраст од 16 до 74 години. Од нив, 15,76 отсто ја користеле за приватни цели, 8,55 проценти за работа, а 4,21 процент во формалното образование.Во споредба со Европската Унија, каде оваа година 32,7 проценти од возрасната популација користела алатки за генеративна ВИ, Македонија е под просекот. На ниво на ЕУ, 25,1 процент од граѓаните ги користеле за приватни цели, 15,1 процент за работа, а 9,4 проценти во образованието.Меѓу европските земји, врвот го држат Норвешка (56,32 проценти), Данска (48,44 проценти) и Швајцарија (47,02 проценти). Во овие држави вештачката интелигенција е силно присутна и во професионалните средини – во Норвешка 35,44 проценти од граѓаните ја користат за работа, во Швајцарија 34,40 проценти, а во Данска 27,17 проценти.Низ Европа, најмал удел на корисници имаат Романија (17,8 проценти), Италија (19,9 проценти) и Бугарија (22,5 проценти).Во регионот, процентите варираат: Хрватска бележи 27,52 проценти корисници на генеративна ВИ, Словенија 37,56 проценти, Унгарија 29,56 проценти, Босна и Херцеговина 20,3 проценти, а Србија 18,6 проценти.Анкетата на „Евростат“ покажува дека генеративната вештачка интелигенција станува сè почесто користена алатка – со комуникацијата преку „Воцaп“, „Вибер“ и видеоповици како најсилен мотив кај македонските граѓани.

Македонија | пред 1 седмица

(Видео) „Година на пресврт беше 2025“: Путин вели дека напад на Русија врз Европа е голема лага

Рускиот претседател Владимир Путин денеска изјави дека руските сили ја презеле стратешката иницијатива по целата линија на фронтот во Украина и најави проширување на таканаречената тампон-зона. Тој тврди дека руската армија има иницијатива, дека во текот на 2025 година зазела повеќе од 300 населени места и дека е подготвена да ја забрза офанзивата, пишува „Кијив пост“.Говорејќи на седница на колегиумот на руското Министерство за одбрана, Путин оцени дека 2025 година претставува „значајна пресвртница“ во воената кампања. Според него, руските сили се способни да ги интензивираат офанзивните операции на „стратешки важни подрачја“ од фронтот.„Руските вооружени сили го кршат отпорот на непријателот, вклучително и нивните елитни единици обучени во западни воени центри“, изјави Путин.Тој се пофали и со модернизацијата на морнарицата, наведувајќи дека руската воена морнарица во 2025 година добила нови подморници, како и 19 површински бродови и помошни пловила.Путин изјави дека Русија успешно ги тестирала крстосувачката ракета на нуклеарен погон „Буревестник“ и подводниот дрон на нуклеарен погон „Посејдон“, нагласувајќи дека тие системи „веќе постојат“ и дека ќе продолжат да се унапредуваат. Додаде дека друг систем, ракетата „Орешник“, ќе биде „ставена во борбена готовност до крајот на годината“.Истовремено, Путин ги отфрли предупредувањата за можен руски напад врз Европа како „лаги и бесмислици“. Тој ги обвини европските политичари дека поттикнуваат хистерија и „внесуваат страв кај луѓето“ за наводно неизбежна конфронтација со Русија.И покрај тоа, Путин повтори дека Москва има намера да ја прошири безбедносната тампон-зона на територија на Украина и инсистираше дека „целите на СВО ќе бидат постигнати“, користејќи го кремљовскиот термин за војната против Украина.

Свет | пред 1 седмица

Дански донор со опасна мутација поврзан со раѓање на 197 деца во 14 европски земји – меѓу нив и Македонија, пишува Би-би-си

Најмалку 197 деца ширум Европа се родиле од сперма на дански донор кој, без да знае, носел опасна мутација на генот TP53 – ген што е клучен за спречување на ракот, пишува Би-би-си.Меѓу жените и децата кои се засегнати е и Македонија, се вели во сторијата.Истражувањето на четиринаесет јавни сервиси во рамките на Европската радиодифузна унија ја открило оваа тивка трагедија, покажувајќи како една човечка клетка со генетска грешка можела да остави трага низ четиринаесет земји и речиси две стотини семејства.Мутацијата предизвикува Ли-Фраумени синдромот (LFS), редок наследен облик на рак што носи до 90% ризик од појава на малигни болести во текот на животот. Некои од децата веќе заболеле, а неколку починале. Донорот, студент кога започнал со донации во 2005 година, останал здрав бидејќи мутацијата не е присутна во сите негови клетки, но до 20% од неговите сперматозоиди ја носеле грешката во ДНК.Спермата била продадена преку Европска банка за сперма во Данска и користена во 67 клиники низ континентот. Банката признала дека „во некои земји бројот на деца родени од истиот донор ја надминал дозволената граница“ и дека донорот е „веднаш блокиран“ по откритието.Во Белгија, на пример, едно лице може да стане родител на максимум 6 семејства, но овој донор бил користен за 38 жени, кои родиле 53 деца.Мајка од Франција, чија ќерка го наследила генот, изјавила дека „не чувствува омраза кон донорот“, но дека „неприфатливо е да се даде сперма што не била безбедна“.Иако Велика Британија има ограничување од 10 семејства по донор, не постои меѓународен закон што би спречил продажба на истата сперма во различни земји. Половина од сперматозоидите во британските клиники се увезени.Професорот Алан Пејси од Универзитетот во Манчестер предупредил:„Не може да се тестира за сè. Ако критериумите станат построги, едноставно нема да имаме донори“.Според она што го објави Би-Би-Си, спермата со генетска мутација била користена во:Србија, Ирска, Исланд, Шпанија, Грузија, Грција, Германија, Македонија, Албанија и Унгарија.Во мај оваа година беше објавен сличен случај, кога беше откриено дека 67 деца се зачнати со истиот донор на сперма, а дека 10 од нив развиле рак.Донаторот бил носител на ретка мутација во генот „TP53“, која подоцна била поврзана со синдромот Ли-Фраумени – една од најтешките наследни форми на предиспозиција за рак, објави Гардијан.Во времето на донацијата во 2008 година, не се знаело дека мутацијата е канцерогена и не можела да се открие со стандардно тестирање.Откритието се случило кога две семејства, чии деца развиле рак, независно контактирале со клиниките за ин витро оплодување.Подоцнежните анализи покажале дека вкупно 23 деца ја наследиле мутацијата, вклучувајќи случаи на леукемија и Хоџкинова болест.

Македонија | пред 2 седмици

Калас: САД остануваат најголем сојузник на Европа, но ни недостига самодоверба

Шефицата на европската дипломатија, Каја Калас, изјави денеска дека САД остануваат најголемиот и најважен сојузник на Европа, но додаде дека Европската унија мора да развие поголема самодоверба во односите со Русија. Нејзините коментари доаѓаат по објавувањето на новата Стратегија за национална безбедност на САД, во која се наведува дека на Европската унија и дека ѝ недостасува јасна и самоуверена политичка насока.Документот, објавен на веб-страницата на Белата куќа, предлага САД да ѝ помогнат на Европа да ја „исправи својата моментална траекторија“, што предизвика остра реакција во дел од европската јавност.Калас, говорејќи на панел-дискусија на Доха форумот во Катар, оцени дека дел од американските критики се оправдани.„Има многу критики, но некои се точни. Ако погледнеме кон Европа, таа често ја потценува сопствената моќ во односите со Русија. Потребно ни е повеќе самодоверба. САД и понатаму остануваат нашиот најголем сојузник“, истакна Калас.Нејзините зборови доаѓаат во чувствителен геополитички момент, во кој европските земји се соочуваат со притисок за посилна одбранбена и енергетска автономија, а истовремено се обидуваат да го одржат стратегиското партнерство со Вашингтон.

Свет | пред 2 седмици

САД ја објавија новата безбедносна стратегија, документ од 33 страници: Европа е во „ризик од исчезнување“, војната во Украина мора да престане

Соединетите Американски Држави ја презентираа новата Стратегија за национална безбедност, документ што, според „Фајненшл тајмс“, значително го менува односот на Вашингтон кон Европа и бара европските влади да ја преиспитаат досегашната политика.Во стратегијата се наведува дека дел од европските држави ја поткопуваат својата демократска структура и дека континентот се соочува со „длабока цивилизациска криза“ предизвикана од демографскиот пад и силните миграциски притисоци. Според американската анализа, европските институции премалку вложуваат во сопствената стабилност и безбедност.Еден од најконтроверзните делови на документот се однесува на војната во Украина: САД тврдат дека европските партнери „ја попречуваат“ американската иницијатива за прекин на огнот, иако – како што стои во стратегијата – „огромното мнозинство Европејци сакаат мир“. Вашингтон наведува дека брзото запирање на непријателствата би ги стабилизирало европските економии, би го ограничило ризикот од проширување на конфликтот и би овозможило рестартирање на стратешкиот баланс со Русија.Стратегијата беше објавена во момент кога претседателот Доналд Трамп вложува дипломатски напори за договор со Москва, иницијатива што Киев и повеќе европски престолнини ја оценуваат како неприфатлива и ризична.„Фајненшл тајмс“ пишува дека новиот документ предизвикал сериозна загриженост во европските кругови бидејќи укажува дека Вашингтон е подготвен да ја турка Украина кон територијални отстапки. На 33 страници се претставува и нова геополитичка филозофија во која доминацијата на САД во западната хемисфера повторно се дефинира како клучна национална цел, во духот на модернизирана „доктрина Монро“.Во стратегијата се оценува дека меѓу САД и европските сојузници се продлабочува идеолошки јаз, а Европа се опишува како континент што се бори со економски пад и „демографско исчезнување“.Вашингтон директно ја предизвикува Европската Унија да се дистанцира од политиките што, според американскиот документ, ја туркаат Европа кон системска слабост. Посебно внимание е посветено на растот на евроскептичните и крајнодесничарски партии, за кои стратегијата вели дека би можеле да донесат „нова европска политичка реалност“.Документот завршува со порака дека американската дипломатија мора да промовира „автентична демократија, слобода на изразување и отворено негување на националните идентитети“ – вредности за кои САД очекуваат европските партнери да покажат поголема решителност.

Свет | пред 2 седмици

Висок функционер на НАТО: Путин блефира!

Висок функционер на НАТО, зборувајќи неофицијално со новинарите во пресрет на состанокот на министрите на Алијансата, изјави дека Владимир Путин „блефира“ кога зборува за подготвеност за војна против Европа. Според него, Русија и натаму има значителни воени капацитети, особено со искуството стекнато во Украина, но тоа не значи дека Кремљ има реална намера или сила за поширока конфронтација.„Путин може да тврди дека е подготвен за војна. Но кога тој нешто ќе каже – често не е така. Не верувам дека Владимир Путин е подготвен за судир со Европа“, изјави функционерот, пренесува European Pravda.Тој додаде дека Русија можеби произведува доволно оружје и располага со економска основа за продолжени воени операции, но смета дека Москва е свесна за една клучна работа – дека НАТО ќе возврати силно и обединето.„Дури и да има капацитет да почне војна, Русија нема капацитет да победи. А најважно е што Путин знае дека НАТО е исклучително обединет во одбраната на своите сојузници“, нагласи функционерот.Главниот секретар на НАТО, Марк Руте, веќе најави дека Алијансата ќе биде вклучена во разговорите за евентуални елементи од мировниот договор меѓу Украина и Русија, особено во деловите кои се однесуваат на НАТО и безбедносните гаранции.

Свет | пред 3 седмици

Европа на нозе: страв дека „мировниот план“ на Трамп ја остава Украина ранлива, а Русија посилна

Европа со растечка загриженост го следи најновиот обид на Доналд Трамп да го заврши војниот конфликт во Украина, стравувајќи дека евентуален мировен договор – без разлика кога би бил постигнат – нема да ја санкционира или ослаби Русија, како што се надеваа европските лидери. Според анализата на агенцијата „Ројтерс“, европските влади стравуваат дека таков развој би ја загрозил безбедноста на целиот континент.Дополнително, постои и стравување дека Европа ќе мора да прифати ново економско приближување меѓу Вашингтон и Москва, иако Русија продолжува да се третира како главната закана за европската безбедност.Иако Украина и повеќе европски престолнини успеаја да се спротивстават на делови од американскиот предлог од 28 точки – кој се сметаше за премногу наклонет кон Русија – евентуален договор и понатаму би носел сериозни ризици.Европските земји практично немаат улога во преговорите. Тие не беа поканети на средбите меѓу американските и украинските преговарачи на Флорида, а денес ќе го следат оддалеку и патувањето на специјалниот пратеник Стив Виткоф во Москва, каде ќе се сретне со Владимир Путин.„Почнува да преовладува свеста дека во некој момент ќе дојде до ‘грда нагодба’“, изјави Лук ван Миделар од Бриселскиот институт за геополитика.„Трамп сака договор, но го гледа низ призма на големите сили: ‘Ние сме САД, тие се Русија – ние решаваме’. Тоа е многу непријатно за Европа.“Иако американскиот државен секретар Марко Рубио тврди дека европските партнери ќе бидат вклучени, европските дипломати велат дека тоа им нуди малку утеха. Секој сегмент од договорот директно ја засега Европа – од прашањето на територијалниот интегритет на Украина, до можната економска соработка меѓу Русија и САД.Неделава, дополнителна доза нервоза предизвика одлуката на Рубио да го прескокне состанокот на шефовите на дипломатиите на НАТО во Брисел.Во исто време, европските безбедносни служби веќе предупредуваат дека Русија ја остава „отворена опцијата“ за напад врз НАТО до 2029 година.„Русија ја задржува можноста за воен судир со НАТО. Тоа може да се случи најдоцна до 2029“, предупреди германскиот министер за надворешни работи Јохан Вадепфул.Европските влади се плашат дека евентуални територијални отстапки на Украина би го охрабриле Кремљ на нова агресија. Во сегашната фаза, извесно е дека секој мировен договор би ѝ дозволил на Москва да задржи дел од окупираната украинска територија, додека администрацијата на Трамп не ги отфрли руските барања за остатокот од Донбас.Дополнително, луѓе од Трамповата администрација отворено зборуваат за големи економски можности во деловната соработка со Русија по завршувањето на војната – нешто што ги вознемирува европските влади.Иако Европската Унија од почетокот на руската инвазија обезбеди околу 180 милијарди евра помош за Украина, таа и натаму нема значајно влијание во процесот.На располагање го има моќниот инструмент – замрзнатиот руски државен и приватен имот во ЕУ – но земјите членки сè уште не можат да постигнат договор дали да го искористат за финансирање нов пакет помош за Украина.Во обид да покажат сила, Франција и Велика Британија најавија дека се подготвени да распоредат „убедливи единици“ како дел од поствоени гаранции за Украина. Но Русија такви сили веднаш ги отфрли, а и европските држави знаат дека без американска логистика и технологија тие трупи нема да можат да дејствуваат самостојно.Експертите предупредуваат дека европските држави сега ја гледаат последицата од децениското потценување на воените капацитети.„Европјаните не се на масата затоа што, како што би рекол Трамп, немаат карти во раката“, вели Клаудија Мајор од German Marshall Fund. „Тие ја плаќаат цената за тоа што со години не инвестираа во сопствени одбранбени способности.“

Свет | пред 3 седмици

Европа на воз: Берлин-Копенхаген за 4 часа, Минхен-Рим за 6, а од Скопје до Атина за 5 часа

Европската комисија гради акциски план за забрзано развивање на брзата железничка мрежа низ цела Европа.Целта е да се преполови времетраењето на патувањето меѓу големите градови до 2040 година така што ќе се изградат нови пруги и ќе се обноват постојните за возовите да можат да постигнуваат брзина од барем 200 километри на час. Главната цел е патувањето со воз да стане попривлечно од летовите на кратки релации, да се подобри поврзаноста и транспортниот систем на ЕУ да биде поефикасен и поеколошки.Комесарот за транспорт Апостолос Ѕиѕикостас изјави:,,Брзата железница не е само за да се забрза патувањето, туку за да ги обединиме Европејците, за да си ја зајакнеме економијата и за да преземеме водство во глобалната трка за одржлив транспорт”.Патниците ќе патуваат од Берлин до Копенхаген за четири часа, наместо сегашните седум часа. Времето на патување од Софија до Атина ќе се скрати од сегашните 13 часа и 40 минути на шест часа, а патувањето меѓу Виена и Берлин ќе трае четири часа и 30 минути, наместо сегашните осум часа и 10 минути.“Побрзото патување меѓу европските главни градови е опиплив и прагматичен резултат на нашата волја да ја направиме Европа пообединета и поефикасна”, рече потпретседателот на Европската комисија Рафаеле Фито.Вицепремиерот и министер за транспорт на Бугарија Гроздан Караџов и неговиот колега Александар Николоски, на почетокот на ноември потпишаа договор за подготовка, изградба и употреба на прекуграничен железнички тунел меѓу двете земји, со цел двата главни града, Софија и Скопјe, да се поврзат преку железница.

Свет | пред 1 месец

Продажбата на BYD во Европа нагло порасна, компанијата најави силна експанзија

Кинескиот производител на електрични и хибридни возила BYD планира значително да ја прошири својата продажна мрежа во Европа до крајот на 2026 година, изјави директорката за европскиот пазар Марија Грација Давино.„До крајот на 2025 година ќе имаме 1.000 продажни пунктови во Европа, а следната година тој број ќе го удвоиме“, рече Давино во понеделникот.Таа истакна дека BYD мора да ја засили својата присутност и да им се приближи на европските купувачи: „Во согласност со успешните конкуренти, мора да ја зајакнеме нашата позиција на пазарот“, додаде директорката, која го води работењето на компанијата во германското говорно подрачје, Источна Европа и Скандинавија.Давино потсети дека BYD веќе има долгорочна стратегија за локализација во Европа и дека е присутен во 29 држави.Фабрики во Унгарија и Турција, Шпанија кандидат за трет погон„Ширењето на зрело пазариште како Европа е исклучително важен проект кој бара знаење, посветеност, инвестиции и ресурси“, нагласи Давино.BYD планира европските модели да ги произведува во Унгарија, каде што веќе се гради фабрика во Сегед која треба да започне со работа до крајот на годината.Компанијата има план и за фабрика во Турција, а според извори од октомври, Шпанија е водечки кандидат за локација на трет погон поради релативно ниските трошоци за производство и развиената зелена енергетска мрежа.Во Турција, производството треба да почне во 2026 година, со капацитет од околу 500.000 возила годишно.BYD размислува и за производство на батерии во ЕвропаБидејќи BYD сака да произведува повеќе електрични автомобили за европскиот пазар, во план е и локално производство на батерии, изјави специјалниот советник на BYD, Алфредо Алтавила.На прашањето дали компанијата размислува за градење уште фабрики во Европа, Алтавила посочи дека логично е батериите да се произведуваат локално: „Нема смисла да вложуваме во склопување автомобили во Европа, а батериите да ги увезуваме од Кина“, рече тој на автомобилска конференција во Милано.Компанијата сè уште одлучува дали приоритет ќе биде трет погон за автомобили или фабрика за батерии, бидејќи фокусот моментално е на стартувањето на производството во Унгарија.Продажбата во Европа повеќекратно зголеменаBYD разгледува можни инвестиции во сите европски земји и води разговори со владите, истакна Алтавила.„Изборот на локација го определуваат многу фактори, меѓу кои трошокот за енергија е пресуден, бидејќи и фабриките за автомобили и оние за батерии трошат огромни количини енергија“, објасни тој.Од јануари до септември BYD продал 80.807 возила во Европа – повеќе од тројно зголемување во споредба со истиот период минатата година, откако покрај електричните модели, на европскиот пазар ги вклучи и хибридите.

Свет | пред 1 месец

„Ако Русија го нападне Брисел, ќе ја срамниме Москва со земја“ – порака на белгискиот министер за одбрана

Белгискиот министер за одбрана Тео Франкен во интервју за „The Brussels Times“ изјави дека евентуален напад на Русија врз Брисел би значел директен удар врз НАТО, по што Алијансата би реагирала со уништување на Москва.„Не се плашам дека Путин би нападнал конвенционално, бидејќи тоа би било удар во срцето на НАТО. А тогаш, ние би ја срамниле Москва со земја“, рече Франкен, нагласувајќи ја својата верба во членот 5 од Северноатлантскиот договор – клаузулата што гарантира колективна одбрана на сите членки.Франкен изрази силна поддршка за американската улога во рамките на Алијансата и оцени дека американскиот претседател Доналд Трамп би го почитувал членот 5 доколку дојде до напад.„Секако дека би го почитувал. Во Европа има многу предрасуди кон американската влада, но нема причина да се сомневаме во нивната посветеност“, изјави министерот.Белгискиот министер оцени дека вистинската опасност не лежи во конвенционален напад, туку во т.н. „хибридно војување“ – комбинација од пропаганда, дезинформации и локални конфликти.„Повеќе ме загрижува сценарио во кое ‘мали зелени луѓе’ ќе поттикнат рускојазично малцинство во Естонија против ‘нацистички режим’. И пред да сфатите – дел од земјата е анектиран“, предупреди Франкен.Франкен категорично ја отфрли идејата за заедничка европска војска, оценувајќи ја како „продажба на магла“. Според него, државите кои не успеваат да се договорат дури ни околу набавка на опрема, немаат реална можност да интегрираат сопствени вооружени сили.„Среќа што го имаме НАТО – тој повторно ја докажа својата ефикасност со воздушната одбрана во Полска и Естонија“, додаде тој.

Свет | пред 1 месец

Самитот Трамп–Путин во Будимпешта – удар за Европа, триумф за Орбан

Најавата на американскиот претседател Доналд Трамп дека ќе се сретне со рускиот лидер Владимир Путин во Будимпешта за да разговараат за прекин на војната во Украина се толкува како тежок дипломатски удар за Европската Унија, додека унгарскиот премиер Виктор Орбан ја доживува како свој личен триумф.Како што пишува британски The Telegraph, Орбан — често исмејуван како најблискиот сојузник на Путин во ЕУ — сега се чувствува „како мачка што стигнала до павлака“. Унгарскиот премиер долго време е во судир со украинскиот претседател Володимир Зеленски, жестоко ги критикува западните санкции против Русија и редовно го напушта заедничкиот фронт на НАТО и ЕУ во врска со украинското прашање.Односите меѓу Будимпешта и Киев се на најниско ниво досега, а Орбан дури се закани дека ќе го блокира приклучувањето на Украина кон ЕУ, обвинувајќи го Киев за прогон на унгарското малцинство. Минатото лето, откако Украина го погоди рускиот нафтовод кој снабдува нафта до Унгарија, Орбан повторно побара „итни мировни преговори“, тврдејќи дека Украина „не може да победи во овој војна“.За разлика од односите со Киев, Орбан никогаш не се судрил со Трамп, на кого остана лојален уште од неговиот прв мандат. Додека беше надвор од Белата куќа, Орбан му даде политичка и медиумска поддршка, станувајќи миленик на американските конзервативци.Орбан е единствениот лидер на ЕУ кој отворено го поддржа Трамп пред неговото повторно избирање. Американскиот претседател пак, го опиша унгарскиот премиер како „фантастичен лидер“ и неколкупати ја пофали неговата политика.Планираниот самит во Будимпешта се гледа како огромна дипломатска победа за Орбан, кој сака да се прикаже како глас на мирот во Европа, во време кога Унијата е длабоко поделена околу иднината на конфликтот во Украина.Самиот избор на Унгарија како место за средбата има силна симболика – држава што е речиси изолирана во рамките на ЕУ, но добива централна улога во геополитички настан што го следи целиот свет.За Брисел, пак, ова претставува уште еден болен потсетник за неговата маргинализација во мировните иницијативи околу Украина. ЕУ е исклучена од повеќето клучни разговори, а сега гледа како еден нејзин член станува посредник во дијалог меѓу две нуклеарни сили.Во исто време, Унгарија веќе најави повлекување од Меѓународниот кривичен суд, што го елиминира секој ризик за апсење на Путин, против кого постои меѓународен налог. Тоа дополнително ја прави Будимпешта единствено можно место за ваков состанок во рамките на ЕУ.Како што наведува The Telegraph, Трамп му враќа услуга на Орбан, наградувајќи ја неговата лојалност и засилувајќи ја идејата за глобално ширење на движењето MAGA („Make America Great Again“) – како антипод на либералните вредности на ЕУ.Со ова, унгарскиот премиер, често нарекуван „лошиот дечко на Брисел“, добива историски момент на слава — и можност неговата земја повторно да стане центар на светската политичка сцена, дури и ако тоа значи дополнителна изолација од Европа.

Свет | пред 2 месеци

Американскиот претседател го охрабрува Киев: Украина може да ја врати целата територија

Претседателот на САД, Доналд Трамп, изјави дека Русија речиси и не остварила територијални добивки во последните напади врз Украина, иако потрошила огромни средства и претрпела големи загуби.Со сето тоа интензивно бомбардирање во последните две недели, тие освоиле речиси ништо, изјави Трамп за новинарите во Белата куќа за време на состанокот со турскиот претседател Реџеп Тајип Ердоган.Нема да го наречам никого „хартиен тигар“ но Русија потроши милиони и милиони долари на бомби, ракети, муниција и – животи, нивните животи – а освоиле речиси ништо“, додаде тој.Изјавите на Трамп ја потенцираат неговата промена на реториката за војната во Украина. Неговите обиди за посредување меѓу Киев и Москва засега не донеле резултати, додека Кремљ одбива повици за прекин на огнот и продолжува со воздушни напади врз украинските градови.Претседателот на САД истакна дека е „срамота“ што Русија продолжува да убива толку многу луѓе и додаде: „Путин треба да запре“. Русија моментално држи околу 20 проценти од украинската територија – Крим, делови од Донбас заземени во 2014 година и области освоени по почетокот на инвазијата во 2022 година.Од тогаш, руските сили напредуваат бавно. Според податоците на мониторинг-организацијата од август, од ноември 2022 година освоиле 5.842 квадратни километри, што претставува помалку од 1 процент од украинската територија.Во пролетта и летото 2025 година, Москва покрена нови офанзиви на истокот и североистокот на Украина, со фокус на Покровск во Донецка област.Она што Трамп го оценува, потсетува на неговите минати изјави во Њујорк, по средбата со Володимир Зеленски на Генералното собрание на ОН на 23 септември. Тогаш тој рече дека Украина „има можност да се бори и да победи, да ја врати целата земја во нејзиниот изворен облик“ – со поддршка од Европа.Говорејќи пред Ердоган, Трамп рече дека би сакал Турција да престане да купува руска нафта и повтори повик Европа да престане со увоз на руски енергенти. Тој додаде дека Ердоган може да има „големо влијание“ врз војната, бидејќи го почитуваат и Москва и Киев.Додека Киев и некои европски лидери ја поздравија Трамповата промена на реториката, други тоа го гледаат како сигнал дека Белата куќа сака да го намали ангажманот и да префрли поголема одговорност за војната на Европа.Промената доаѓа во момент на растечки тензии меѓу НАТО и Русија, откако сојузниците ја обвинија Москва дека руските дронови и авиони повторно влегуваат во нивниот воздушен простор. Трамп на тоа порача дека земјите на НАТО треба да ги соборуваат руските летала кои им ги нарушуваат границите – што многу источни членки на сојузот го примија со одобрување.

Свет | пред 3 месеци

Трамп ја менува реториката за Украина, Европа загрижена

Американскиот претседател Доналд Трамп ја промени својата реторика кон Украина, предизвикувајќи загриженост кај европските лидери. Тие стравуваат дека неговите изјави имаат за цел да им постават невозможна задача, со што Трамп би можел да ја префрли вината врз Вашингтон доколку Киев не успее во војната или остане без средства.По месеци на притисок врз Украина да преговара со Москва и да се откаже од окупираните територии, Трамп во вторник ги изненади европските престолнини. На социјалните мрежи изјави дека Киев може да „се бори и победи“ на целата своја територија „со помош на ЕУ“.Иако новиот став на Трамп беше поздравен во некои кругови, повеќе европски лидери заклучиле дека тие сега ја преземаат одговорноста за одбраната на Украина со очекувања кои тешко можат да се исполнат.Полскиот премиер Доналд Туск предупреди дека „изненадувачкиот оптимизам“ на Трамп прикрива ветување за намалена американска ангажираност и префрлување на одговорноста за завршување на војната врз Европа. Туск додаде дека е подобро да се соочиме со вистината отколку да живееме во илузии. Европските лидери велат дека Трамп „гради излезна рампа“ за да може да ја обвини Европа доколку му биде потребно.Професорот за меѓународни односи Карло Масала од Универзитетот Бундесвер во Минхен смета дека Трамп сака да избегне оваа војна да стане „негова војна“, а не само „војна на Бајден“. Еден европски функционер, изјавата на Трамп „Среќно на сите!“ ја протолкува како порака за префрлување на одговорноста, додека друг едноставно рече: „Сите гледаат дека се повлекува.“Францускиот претседател Емануел Макрон, по средбата со Трамп во Њујорк, даде пооптимистички тон, опишувајќи ја како „многу коректна“. Тој истакна дека целосната поддршка на Украина би ја ослабнала руската економија и би создала можност за подобра иднина. Сепак, европските службеници заклучуваат дека Трамп повеќе не е сигурен сојузник за ЕУ.Туск, поради инцидентите со руски дронови во полскиот воздушен простор, побара поголема поддршка од НАТО. Тој истакна дека Полска е подготвена да ги уништува летечките објекти што ќе го нарушат нејзиниот територијален интегритет и побара „100-процентна сигурност“ од сојузниците. На прашањето дали НАТО земјите треба да бидат подготвени да ги соборат руските авиони, Трамп одговори потврдно.Трамповиот тон кон војната се промени откако се врати во Белата куќа во јануари. По конфликтите со украинскиот претседател Володимир Зеленски во февруари, тој го ублажи својот пристап и го нарече украинскиот лидер „храбар човек“. Првиот заменик министер за надворешни работи на Украина, Сергиј Кислица, истакна дека изјавите на Трамп не биле емоционален испад, туку резултат на долги и сложени дискусии со Украина, европските партнери и американските официјални лица.Кислица не се согласува дека Трамп се повлекува и поставува невозможни услови. Тој смета дека Трамп изнел силна порака дека Европа може и треба да стори повеќе, посочувајќи на земјите од ЕУ кои сè уште купуваат руска нафта и гас.Во последниве недели Трамп се фокусира на рускиот извоз на енергенти кон Европа. Во обраќањето пред Генералното собрание на ООН, тој рече дека е подготвен да воведе „силни царини“ кои би можеле „да го запрат крвавиот конфликт“, но само ако европските земји се согласат на исти мерки. Трамп истакна дека купувањето на руски енергенти додека се бори против Русија е „срамно“.На почетокот на месецов тој повика ЕУ да воведе царини до 100 отсто за Индија и Кина, најголемите купувачи на руска енергија, што во Брисел се смета за невозможна мерка. Лијана Фикс од Советот за надворешни односи посочи дека европските олидери не веруваат дека Трамп би го следел нивниот пример и заклучи дека тој не е доверлив во тоа прашање.

Свет | пред 3 месеци